Dimensies in therapie en coaching
In therapie en coaching kunnen kwesties vanuit meerdere dimensies benaderd worden:
- Op klacht en oplossingsniveau is de werkwijze er op gericht om je klachten zo snel en efficiënt mogelijk op te lossen.
- Op persoonlijk niveau wordt je klacht of probleem meer als een metafoor of voorbeeld gezien van wat speelt in je persoonlijkheid. Je probleem oplossend vermogen ontwikkelt zich hier door middel van zelfonderzoek en bewustwording van wie je (geworden) bent en wat je wilt.
- Op existentieel niveau wordt je klacht niet alleen als een probleem gezien, maar ook als een kans om je leven ter hand te nemen en de bereidheid en vaardigheid te ontwikkelen om je eigen weg te kiezen en bewust, creatief en draagkrachtig om te gaan met wat zich dan aandient.
- Op transpersoonlijk niveau komt men tot zelfoverstijging door zich bijvoorbeeld door middel van meditatie te onthechten van identiteit, de diep verankerde neiging om identiek te blijven. Je zou je hier gewaar kunnen worden van de onderliggende ruimte van het bewustzijn, waarin de persoonlijke fenomenen vorm krijgen.
Voorbeeld:
Stel, als voorbeeld, dat iemand last heeft van gevoelens van onzekerheid, een minderwaardig zelfbesef heeft en het moeilijk vindt om voor zich zelf op te komen.
De thematiek zou vanuit de verschillende dimensies als volgt benaderd kunnen worden:
Op dit niveau wordt de klacht zo concreet mogelijk gemaakt en vooral gedragsmatig benaderd.
De persoon uit het voorbeeld kan het misschien moeilijk vinden om gevoelens, verlangens en aspiraties om te zetten in concreet gedrag. Misschien vindt hij het ook moeilijk om initiatief te nemen, om ‘nee’ te zeggen, om salarisverhoging of om hulp te vragen.
De benadering is er hier vooral op gericht de klachten en doelen zo concreet mogelijk en haalbaar (smart) te maken: Wat voor initiatief zou je bijvoorbeeld willen leren nemen, naar wie toe en hoe ga je dat concreet doen?
Door middel van gesprek, oefeningen, technieken, huiswerk en adviezen gaat de cliënt trainen om het gewenste gedrag te ontwikkelen.
In de reguliere GGZ in Nederland wordt tegenwoordig vaak alleen nog in deze gedragsmatige dimensie gewerkt.
Op dit niveau verdiept de werkwijze zich in de persoonlijkheid van de cliënt. Wat ligt ten grondslag aan zijn problemen? We zouden in het gegeven voorbeeld in kunnen gaan op het complex van de minderwaardigheidsgevoelens. Hoe zijn deze ontstaan, wat heeft ertoe bijgedragen? Vaak worden hier niet geïntegreerde en in-gewikkelde ervaringen uit het verleden en de daaruit gevormde overtuigingen en gedragspatronen in het hier en nu geactualiseerd, onderzocht en tot ont-wikkeling gebracht.
Als iemand bijvoorbeeld in zijn jeugd intensief gepest is, of anderszins weinig positieve bevestiging heeft gekregen kan dat tot de minderwaardige zelfbeleving geleid hebben. Het verleden speelt dan in feite in het heden en de ‘unfinished business’ beïnvloedt de persoon nog steeds op negatieve wijze. Door middel van een veilige, empathische en belevingsgerichte werkwijze kan e.e.a. alsnog integreren tot een waardig zelfbesef.
‘Integreren in de persoon die je nu bent’ vind ik hier een beter passende beschrijving dan het woord ‘verwerking’ (dat me aan ‘afvalverwerking’ doet denken).
De benadering verbreedt zich tot de dimensie van jouw zich ontwikkelende leven.
Je bent verantwoordelijk voor je eigen geluk en hebt in principe de vrijheid om zelf keuzes te maken. Je verlangens zouden daarbij een kompas kunnen zijn.
We vervullen deze vaak niet vanuit de angst voor het risico (op falen, afwijzing, gezichtsverlies, etc.) dat met het verlangen gepaard gaat.
Daar waar verlangen en angst elkaar raken ontstaat een ‘groeigrens’ tussen het oude vertrouwde, maar vaak onbevredigende verleden en een nieuwe, uitdagende, maar vaak spannende toekomst.
Op de groeigrens is altijd angst, of op zijn minst ‘opwinding’ (excitement).
Welke keuzes maak je hierin? Hoe is het gesteld met je risicobereidheid? Durf je angstig te zijn? Ben je eventueel bereid om gewond te raken aan jouw waarheid?
Vaak gaat het hier om het dragen van ‘waardige kwetsbaarheid’ (zoals Nelson Mandela dat deed) en de bereidheid om liever een teleurstelling op te lopen aan je authenticiteit dan aan je zelfverloochening.
De klachten uit het voorbeeld staan op dit niveau niet op zichzelf. Het zijn metaforen, uitdagingen en oefenmateriaal om tot bloei en zelfrealisatie te komen. Op dit niveau treedt dat besef in.
De cliënt uit het voorbeeld zou om loonsverhoging kunnen vragen, omdat hem dat gezien zijn waarheid, nu eenmaal te doen staat. Het gaat hem daarbij vooral om de poging te wagen en minder of deze succesvol zal zijn of niet. Hij is blij als zijn salaris verhoogd wordt, draagt zijn teleurstelling als dat niet gebeurt en is gegroeid door zijn poging.
Angst zou je hier dus kunnen zien als een roep om alertheid en een signaal dat de ‘comfortzone’ niet meer voldoet en er misschien nieuw terrein betreden kan worden.
Een synoniem voor ’transpersoonlijk’ is ‘zelf overstijgend’.
Ken je de ‘flow’ ervaring? Hier ben je niet meer bezig met jezelf. Je gaat op in het moment en bent één met de handeling die je verricht. Een musicus kan hier ervaren dat de muziek door hem heen stroomt, een danser dat hij gedanst wordt en een sporter dat hij beweging is.
De ik-kramp is losgelaten, de ervaringen zijn belevingen van ruimte, vrijheid en overgave.
Zodra je leeft en handelt vanuit dit besef los je problemen op omdat deze om een oplossing vragen. Persoonlijke eer, egowinst/verlies doen er niet meer toe en je voelt je een instrument van dat wat nodig is.
De persoon uit het voorbeeld kan om loonsverhoging vragen omdat dat, gezien de situatie, ‘natuurlijk’ is. Net zo natuurlijk als een trui aantrekken bij koude, waarbij je je (hopelijk) ook niet afvraagt of dat gevolgen voor je ego zou kunnen hebben.
Op alle niveaus worden gewaar-zijn en mindfulness ingezet als belangrijke instrumenten om tot zelfbesef en creatief contact met je situatie te komen.
In de transpersoonlijke dimensie kan gewaar-zijn zich verdiepen tot (awareness)meditatie. Hierdoor kun je contact krijgen met de ruimte, waarin fenomenen als gedachten, gevoelens en identificaties zich voordoen als wolken die langs een heldere blauwe lucht trekken. De heldere blauwe lucht die je in deze dimensie in wezen bent.
Hoewel het in deze uiteenzetting misschien lijkt alsof genoemde dimensies duidelijk te onderscheiden zijn en een soort ‘stairway to heaven’ vormen, leven we natuurlijk op alle niveaus gelijktijdig. Afhankelijk van wat jou bezig houdt en hoe je daar mee omgaat, past mijn werkwijze zich aan. Als ‘Gestaltman’ is mijn grondhouding existentieel. Ik ben er op uit om mijzelf overbodig te maken en jouw probleemoplossend vermogen vanuit jouw vrijheid en je ‘eigen-wijsheid’ te helpen bevorderen.
Deel deze pagina op: